Bab 3 Penggunaan fonem ng- dalam Bahasa Melayu Brunei

3.0       PENGENALAN

Dalam bab ini, kajian akan membincangkan mengenai fonem /ŋ/ yang digunakan dalam BMB terutama sekali pada awal perkataan dan juga pada pertengahan kata perkataan berkenaan. Kajian ini juga telah mengumpulkan data-data yang diperolehi sebagai bahan kajian untuk dijadikan sebagai data utama bagi menjelaskan dan memperlihatkan fungsi penggunaan fonem /ŋ/ pada awal perkataan dan di tengah perkataan. Kajian juga ada menyentuh sedikit mengenai fonem /ŋ/ yang ditambahkan pada akhir sesuatu kata termasuklah kata yang mengalami perubahan dari segi vokal akhirnya.

3.1       LATAR BELAKANG FONEM /Ŋ/

Di Negara Brunei Darussalam, penggunaan fonem /ŋ/ sering berlaku dalam dialek-dialek yang dituturkan di negara ini. Dialek-dialek yang ada menggunakan fonem /ŋ/ pada permulaan kata adalah seperti dialek Belait/Meting, dialek Tutong dan sebagainya. Dalam BMB, penggunaan fonem /ŋ/ pada permulaan kata dilihat begitu banyak sekali digunakan dalam bahasa lisan atau komunikasi harian. Manakala, dalam BMB dan BMS telah wujud imbuhan yang telah diselaraskan atau distandardkan yang sebanding dengan fungsi fonem /ŋ/ pada pemulaan kata, iaitu imbuhan awalan {mang} dalam BMB (meng-) dan dalam BMS.

Dalam bahagian ini, akan cuba dihuraikan data yang dikumpul dan dianalisis dengan melalui tiga kaedah, iaitu (1) menggunakan kaedah kepustakaan, iaitu dengan mendapatkan dan mengumpulkan data-data berkenaan untuk dianalisis melalui alat media sosial, iaitu Whatsapp dan Facebook, (2) kajian juga akan mendapatkan data-data daripada soal kaji selidik yang diberikan kepada responden peserta kajian yang terdiri daripada orang awam termasuklah pelajar yang berumur 15 tahun ke atas, dan (3) kaedah terakhir adalah dengan menggunakan teknik pemerhatian. Data-data tersebut diperolehi secara rambang, iaitu, dengan mencatatkan data-data berkenaan, iaitu penggunaan fonem /ŋ/ yang diperolehi secara lisan.

3.2       IMBUHAN AWALAN MENG- DALAM BMS DAN MANG- DALAM           BMB

Dalam BMS dan BMB, penggunaan imbuhan awalan dalam suatu kata merupakan suatu yang lumrah dalam mengungkapkan suatu kata, penggunaan imbuhan awalan {meng-} dalam BMS dan imbuhan awalan {mang-} dalam BMB mempunyai fungsi yang sama, iaitu sebagai imbuhan awalan bagi kata kerja. Yang membezakan antara imbuhan berkenaan hanyalah perubahan dari segi penggunaan vokal /e/ kepada vokal /a/ dalam BMB. Contoh yang berikut menunjukkan perkataan dalam BMS dan BMB yang memiliki persamaan dari segi fungsi dan penggunaan awalan tersebut, iaitu:

BMS	BMB
menghantar	manghantar
mengambil	mangambil
mengampu	mangampu
menggosok	manggosok
menggali	manggali
menghumban	mengumban
mengikut	mangikut
mengundur	mangundur

Jadual 1: Persamaan fungsi dan penggunaan awalan meng- dalam BMS dan mang- dalam BMB.

Jadual di atas menunjukkan beberapa perkataan dalam BMS dan BMB yang mempunyai erti yang sama, namun yang membezakan di antara BMS dan BMB adalah penggunaan vokal [e] dan [a] sahaja pada imbuhan awalan {mang-} dalam BMB dan {meng} dalam BMS. Sungguhpun begitu, penggunaan imbuhan awalan {mang-} dalam BMB dilihat digunakan secara meluas. Penggunaan fonem /ŋ/ pada awal perkataan juga digunakan secara meluas terutama sekali secara lisan dan dalam komunikasi informal. Maka dalam bahagian seterusnya, akan diterangkan sejauhmana penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB berdasarkan data-data yang telah diperolehi.

3.3       RUMUS FONEM /Ŋ/ DALAM BMB

Dalam kajian ini, belum ada rumus khusus dibina bagi menerangkan penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB, sungguhpun begitu, kajian ini akan cuba menggunakan satu rumus khusus bagi menerangkan penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB di awal perkataan:

Rumus:                                                                  fonem ng-  atau /ŋ/

+

a  = ng- + BMB          i                       u                     o

Rumus di atas menjelaskan bahawa fonem /ŋ/ digunakan pada permulaan kata dalam BMB yang dimulai dengan perkataan yang terdiri daripada vokal [a], [i], [u] dan [o] yang akhirnya menghasilkan perkataan yang menggunakan fonem /ŋ/ di awal perkataan BMB.

3.4       PEMEROLEHAN DATA

Data-data yang diperolehi adalah menggunakan dua kaedah, iaitu pertama, memperolehi data-data berkenaan melalui media massa iaitu Whatsapp dan Facebook. Kedua-dua alat media massa, tersebut telah digunakan bagi mendapatkan data-data yang berkenaan dengan kajian ini kerana ia merupakan alat perhubungan sosial yang banyak digunakan orang pada zaman sekarang dan data-data tersebut mudah untuk diperolehi kerana sudah tersedia untuk dikumpul dan dianalisis. Manakala, kaedah kedua adalah dengan menggunakan soal kaji selidik dan responden yang dipilih adalah secara rawak di kalangan pelajar di peringkat pra universiti dan universiti.

3.4.1    Pemerolehan Data Melalui Aplikasi Whatsapp

Whatsapp merupakan salah satu platform media sosial yang digunakan untuk berkomunikasi antara satu sama lain, aplikasi ini begitu cepat dan mudah untuk digunakan dan mempunyai berjuta-juta pengguna di seluruh dunia dan beribu-ribu pengguna di Negara Brunei Darussalam. Aplikasi ini dapat mencapai komunikasi yang lebih cepat, murah dan efisien dan mempunyai jumlah pengguna yang begitu banyak sekali. Kajian telah mendapatkan sumber-sumber melalui aplikasi berkenaan dan telah mencatatkan beberapa perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada permulaan kata dan di pertengahan kata. Dalam jadual berikut menunjukkan sejumlah perkataan yang diperolehi melalui aplikasi Whatsapp:

Data daripada aplikasi Whatsapp.

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
1.      ngeluarkan	mengeluarkan	1
2.      ngacau	mengacau	1
3.      ngampai	meletakkan	1
4.      ngajar	mengajar	1
5.      ngangkat	mengangkat	1
6.      ngedate	bertemu janji	1
7.      ngusai	membaiki	2
8.      ngail	memancing	2
9.      ngambil	mengambil	4
10.  ngalih	letih	4
11.  ngantuk	mengantuk	9
12.  ikungku	ekorku	1
13.  ikungnya	ekornya	1

Jadual 2. Sumber: Contoh penggunaan fonem /ŋ/  yang diperolehi daripada aplikasi Whatsapp

Jadual 2 di atas menunjukkan sejumlah 13 perkataan yang berawalan dengan fonem /ŋ/ yang diperolehi melalui aplikasi Whatsapp. Perkataan-perkataan dalam jadual di atas yang bermula dengan fonem /ŋ/ pada awal kata ialah (1) ngeluarkan; (2) ngacau; (3) ngampai; (4) ngajar; (5) ngangkat dan (6) ngedate menunjukkan sekali kekerapan sahaja; manakala perkataan bernombor (7) iaitu ngusai dan (8) ngail masing-masing menunjukkan kekerapan sebanyak empat kali; perkataan bernombor (9) iaitu ngambil dan (10) ngalih menunjukkan kekerapan sebanyak sembilan kali dan terakhir perkataan bernombor (11) iaitu ngantuk menunjukkan kekerapan sebanyak 9 kali. Terdapat juga perkataan-perkataan dalam BMB yang menyisipkan fonem /ŋ/ di tengah-tengah perkataan sebagaimana dalam nombor (12) ikungku dan (13) ikungnya dan masing-masing menunjukkan kekerapan sebanyak sekali sahaja.

3.4.2    Pemerolehan Data Melalui Aplikasi Facebook

Facebook juga merupakan salah satu satu platform media sosial yang digunakan untuk berkomunikasi antara satu sama lain, aplikasi ini telah memberi ruang penerokaan bagi pengumpulan data yang diperlukan, iaitu melalui posting-posting dan komenter-komenter yang diberikan melalui aplikasi ini. Bagi pengumpulan data, kajian ini telah meneliti dan mencatatkan perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada awal kata, pertengahan dan di akhir kata. Sebanyak empat buah fanpage telah dikunjungi bagi memperolehi, meneliti dan pengumpulkan data-data berkenaan, iaitu terdiri daripada fanpage:

(1)   Paranormal Hunter Brunei,

(2)   Negaraku Brunei Darussalam,

(3)   Curhat Hati Brunei, dan

(4)   Cerita Panas Harian Brunei.

3.4.2.1       Paranormal Hunter Brunei

Fanpage ini bergerak aktif dalam membincangkan hal-hal mistik, misteri dan hal-hal ghaib. Pengumpulan data bagi fanpage ini telah dijalankan bermula pada 24 Februari 2015 hingga 27 Februari 2015, sebanyak enam patah perkataan yang berfonem /ŋ/ pada awal kata telah berjaya dikumpulkan:

Data daripada Facebook Fanpage Paranormal Brunei Hunter.

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
1.      ngacang	menipu	1
2.      ngubat	mengubati	1
3.      ngunau	mendapatkan kunau (sejenis kerang)	1
4.      ngutuk	mengutuk	1
5.      ngalih	letih	1
6.      ngantuk	mengantuk	1

Jadual 3. Sumber: Facebook Fanpage Paranormal Brunei Hunter

Keenam-enam perkataan yang berfonemkan /ŋ/  pada awal kata ialah terdiri daripada (1) ngacang; (2) ngubat; (3) ngunau; (4) ngutuk; (5) ngalih dan (6) ngantuk menunjukkan kekerapan sebanyak sekali sahaja.

3.4.2.2     Negaraku Brunei Darussalam

Fanpage ini aktif dalam memberikan info maklumat semasa termasuklah curhat-curhat dan keluhan-keluhan daripada pengguna Facebook yang ingin disampaikan kepada orang ramai khususnya pengunjung fanpage ini sama ada bagi mendapatkan sebarang nasihat, komen ataupun pandangan mengenai perihal yang mereka bawakan. Pengumpulan data daripada fanpage ini telahpun bermula pada 11 Februari 2015 hingga 20 Februari, sebanyak empat perkataan yang berfonem awalan /ŋ/ telahpun berjaya diperolehi:

Data daripada Facebook Fanpage Negaraku Brunei Darussalam.

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
1.      ngada-ngada	berlebih-lebih	1
2.      ngalah-ngalah	mengalahkan	1
3.      nganjung	mengampu	1
4.      ngail	memancing	1

Jadual 4. Sumber: Facebook Fanpage Negaraku Brunei Darussalam

Keempat-empat perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada awal kata adalah seperti berikut iaitu (1) ngada-ngada; (2) ngalah-ngalah; (3) nganjung dan (4) ngail dan menunjukkan kekerapan sekali sahaja.

3.4.2.3   Curhat Hati Brunei

Fanpage ini aktif dalam memberikan info maklumat semasa termasuklah curhat-curhat atau keluhan-keluhan daripada pengguna Facebook yang ingin disampaikan kepada orang ramai khususnya pengunjung fanpage ini sama ada bagi mendapatkan sebarang nasihat, komen ataupun pandangan mengenai perihal yang mereka bawakan. Pengumpulan data daripada fanpage ini telah pun bermul pada 18 Jun 2014 hingga 23 Februari 2015. Sebanyak 16 perkataan telah berjaya dikumpulkan, iaitu:

Data daripada Facebook Fanpage Curhat Hati Brunei.

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
(1)        ngakun	mengaku	1
(2)        ngaku	mengaku	1
(3)        ngacau	mengacau	1
(4)        ngorekkan	mengorekkan	1
(5)        ngacang	mengacang / menipu	1
(6)        ngangkat	mengangkat	1
(7)        ngapa	mengapa	1
(8)        ngandat	menghendat	1
(9)        ngomen	mengomen	1
(10)      ngerajakan	mengerjakan	1
(11)      ngalih	letih	1
(12)      ngajar	mengajar	1
(13)      ngambil	mengambil	1
(14)      ngisi	mengisi	1
(15)      nganya	hanya	3
(16)      nganu	berbuat jahat	3

Jadual 5. Sumber: Facebook Fanpage Curhat Hati Brunei

Perkataan-perkataan yang diawali dengan fonem  /ŋ/  adalah seperti di atas iaitu (1) ngakun; (2) ngaku; (3) ngacau; (4) ngorekkan; (5) ngacang; (6) ngangkat; (7) ngapa; (8) ngandat; (9) ngomen; (10) ngerajakan; (11) ngalih; (12) ngajar; (13) ngambil dan (14) ngisi menunjukkan kekerapan sebanyak sekali sahaja, manakala bagi perkataan (15) nganya dan (16) nganu menunjukkan kekerapan sebanyak tiga kali sahaja.

3.4.2.4   Cerita Panas Harian Brunei

Fanpage ini aktif dalam memberikan info maklumat semasa termasuklah curhat-curhat atau keluhan-keluhan daripada pengguna Facebook yang ingin disampaikan kepada orang ramai khususnya pengunjung fanpage ini sama ada bagi mendapatkan sebarang nasihat, komen ataupun pandangan mengenai perihal yang mereka bawakan. Pengumpulan data bermula pada 5 Januari hingga 27 Februari 2015. Sebanyak 28 perkataan yang berawalan dengan fonem /ŋ/ telah berjaya dikumpulkan untuk dijadikan sebagai analisis data kajian ini. perkataan-perkataan tersebut adalah seperti berikut:

Data diperolehi daripada Facebook Fanpage Cerita Harian Brunei.

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
(1)        ngasuh	mengasuh	1
(2)        ngunjar	mencari	1
(3)        ngapa	mengapa	1
(4)        ngurek	mengurek	1
(5)        nggatal	menggatal	1
(6)        ngamuk	mengamuk	1
(7)        ngaibkan	mengaibkan	1
(8)        ngeratkan	mengeratkan	1
(9)        ngisi	mengisi	1
(10)      ngomen	mengomen	1
(11)      ngudar	memesan	1
(12)      ngampaikan	meletakkan	1
(13)      ngaga	menjemput	1
(14)      ngantar	menghantar	1
(15)      ngucapkan	mengucapkan	1
(16)      nganu	berbuat jahat	1
(17)      ngaku	mengaku	2
(18)      ngomplen	mengomplen	2
(19)      ngikis	mengikis	2
(20)      ngisap	menghisap	2
(21)      ngalih	letih	2
(22)      ngakun	mengaku	3
(23)      ngucap	mengucap	3
(24)      ngasuh	mengasuh	3
(25)      nganya	hanya	4
(26)      ngacau	mengacau	7
(27)      ngambil	mengambil	10

Jadual 6. Sumber: Facebook Fanpage Cerita Harian Brunei

Perkataan-perkataan di atas yang diawali dengan fonem /ŋ/, iaitu bermula dari nombor (1) iaitu ngasuh; (2) ngunjar; (3) ngapa; (4) ngorek; (5) nggatal; (6) ngamuk; (7) ngaibkan; (8) ngeratkan; (9) ngisi; (10) ngomen; (11) ngudar; (12) ngampaikan; (13) ngaga; (14) ngantar; (15) ngucapkan dan (16) nganu menunjukkan kekerapan penggunaan sebanyak sekali sahaja,  perkataan bernombor (17) pula iaitu ngaku; (18) ngomplen; (19) ngikis; (20) ngisap dan (21) ngalih menunjukkan jumlah kekerapan sebanyak dua kali sahaja; perkataan yang bernombor (22), iaitu ngakun; (23) ngucap dan (24) ngasuh menunjukkan jumlah kekerapan sebanyak tiga kali. Manakala perkataan bernombor (25), iaitu nganya menunjukkan kekerapan sebanyak empat kali; perkataan bernombor (26), iaitu ngacau menunjukkan kekerapan sebanyak tujuh kali dan perkataan yang bernombor (27), iaitu ngambil menunjukkan kekerapan sebanyak sepuluh kali.

3.5       RUMUSAN JUMLAH KEKERAPAN SECARA KESELURUHAN.

Jika dikumpulkan ke semua data-data yang diperolehi daripada media sosial, iaitu Whatsapp dan Facebook, kajian akan dapat menunjukkan sejauhmana kebenaran/keberadaan dan kekerapan penggunaan perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada awal kata dalam BMB.

Kajian ini telah berjaya mengumpulkan ke semua senarai perkataan yang telah dikumpulkan yang diperolehi daripada kedua-dua aplikasi berkenaan. Maka, jadual berikut memperlihatkan data secara keseluruhan daripada kedua-dua media sosial berkenaan. Sila lihat jadual di bawah ini:

Kumpulan data daripada aplikasi Whatsapp dan Facebook:

DATA	MAKSUD DALAM BMS	JUMLAH KEKERAPAN
1.      ngeluarkan	mengeluarkan	1
2.      ikungnya	ekornya	1
3.      ngada-ngada	berlebih-lebih	1
4.      ngalah-ngalah	mengalahkan	1
5.      nganjung	mengampu	1
6.      ngunjar	mencari	1
7.      ngorek	mengorek	1
8.      nggatal	menggatal	1
9.      ngamuk	mengamuk	1
10.  ngaibkan	mengaibkan	1
11.  ngeratkan	mengeratkan	1
12.  ngudar	memesan	1
13.  ngampaikan	meletakkan	1
14.  ngaga	menjemput	1
15.  ngantar	menghantar	1
16.  ngucapkan	mengucapkan	1
17.  ngorekkan	mengorekkan	1
18.  ngandat	mengandat	1
19.  ngerajakan	mengerjakan	1
20.  ngapa	mengapa	2
21.  ngomen	mengomen	2
22.  ngisi	mengisi	2
23.  ngomplen	mengomplen	2
24.  ngikis	mengikis	2
25.  ngisap	menghisap	2
26.  ngucap	mengucap	3
27.  ngail	memancing	3
28.  ngakun	mengaku	4
29.  ngasuh	mengasuh	4
30.  nganu	berbuat jahat	4
31.  nganya	hanya	7
32.  ngacau	mengacau	9
33.  ngambil	mengambil	15

Jadual 7. Jumlah perkataan yang kerap digunakan melalui aplikasi Whatsapp dan Facebook.

Jadual di atas menunjukkan data-data terkumpul, iaitu perkataan-perkataan yang menggunakan fonem /ŋ/ pada awal kata sebagaimana yang diperolehi melalui media sosial yang digunakan. Daripada hasil data yang dikumpulkan, jadual di atas menunjukkan jumlah kekerapan penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB. Sebanyak sekali kekerapan dicatatkan bagi perkataan-perkataan yang bermula dari nombor (1) hingga (19); sebanyak dua kali kekerapan dicatatkan bagi perkataan-perkataan yang bernombor (20) hingga (25); sebanyak tiga kali kekerapan bagi perkataan yang bernombor (26) hingga (27); sebanyak empat kali kekerapan penggunaan dicatatkan bagi perkataan-perkataan yang bernombor (28) hingga (30); sebanyak tujuh kali kekerapan penggunaan bagi perkataan bernombor (31); sebanyak sembilan kali kekerapan penggunaan bagi perkataan bernombor (32) dan sebanyak 15 kali kekerapan bagi perkataan bernombor (33).

3.6       SOAL KAJI SELIDIK

Kaedah kedua yang digunakan bagi mendapatkan data-data mengenai penggunaan fonem /ŋ/ dalam perkataan BMB adalah dengan mengedarkan soal kaji selidik (Lampiran 1) kepada seramai 35 orang responden yang dipilih secara rambang bagi mendapatkan data-data tersebut, iaitu sejauhmana perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada awal kata, tengah kata dan akhir kata digunakan dalam percakapan dan komunikasi seharian mereka dengan bertanyakan bagi jawapan ‘ya’ atau ‘tidak’. Responden yang dipilih adalah secara rawak dan terdiri daripada mereka yang berlatarbelakangkan pendidikan di peringkat universiti dan hanya sebilangan sahaja yang berlatarbelakangkan pendidikan di peringkat biasa atau menengah.

Sebanyak 30 senarai perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada awal kata, pertengahan mahupun pada akhir kata telah diberikan kepada responden dan dalam soal kaji selidik tersebut juga ada bertanyakan kepada mereka sama ada mereka pernah menggunakan perkataan-perkataan yang mempunyai fonem /ŋ/ ataupun tidak.

Perkataan-perkataan tersebut adalah seperti berikut:

1.      ngajar	2.      ngampai	3.      ngarik
4.      mamangku	5.      ngambit	6.      ngabab
7.      ngangkut	8.      ngambil	9.      ngampas
10.  sudungku	11.  ngupas	12.  ngurik
13.  ngintu	14.  ngacau	15.  ngipak
16.  ngurak	17.  matukangku	18.  ngunggak
19.  nggitawu	20.  ngilar	21.  ngabat
22.  ngurabat	23.  ikung	24.  ngguring
25.  nyangku	26.  ngarusuh	27.  lampung
28.  ngancur	29.  ngalau	30.  ngatuk

Jadual 8. Perkataan yang berfonemkan /ŋ/ dalam soal kaji selidik.

Perkataan yang bernombor (1) hingga (30) merupakan perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ yang ditanyakan kepada responden bagi mengenalpasti perkataan-perkataan yang digunakan semasa dalam pertuturan lisan. Perkataan yang bermula dari nombor (1) hingga (30) merupakan perkataan yang berawalan /ŋ/ pada permulaan kata kecuali perkataan yang bernombor (4) mamangku; (10) sudungku; (17) matukangku dan (25) nyangku merupakan perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ pada pertengahan kata, dan perkataan bernombor (27), iaitu lampung merupakan perkataan yang menerima /ŋ/ pada akhir kata.

Kaedah SPSS telah digunakan bagi menganalisis data-data berkenaan dan ini memudahkan kajian dijalankan secara kuantitatif, iaitu data yang diperolehi adalah secara signifikan dan mempunyai ketepatan dalam aspek kuantatifnya. Data-data yang terkumpul akan dijelaskan pada bahagian seterusnya, iaitu analisis data.

3.6.1    Analisis  Data

Sebagaimana yang diterangkan di atas, sebanyak 30 patah perkataan yang berfonemkan /ŋ/ dianalisis dengan menggunakan perisian SPSS, data-data yang diperolehi tersebut dimasukkan ke dalam data view kemudian dianalisis dengan kaedah analyze dan frequencies yang akan mengumpul dan mengira jumlah kekerapan (frequency) perkataan tersebut digunakan. Dalam hal ini, sebuah rajah akan terhasil setelah menggunakan kaedah berkenaan bagi setiap data yang telah dikumpulkan. Data yang ditunjukkan dengan menggunakan kaedah ini hanyalah diperlihatkan sebahagiannya sahaja, iaitu data analisis dari senarai kata (1) hingga (3) sahaja, analisis data bagi perkataan yang selebihnya boleh dilihat dalam Lampiran 2. Manakala analisis data yang selebihnya pula dikumpulkan dan dirumuskan dalam satu rajah berbentuk pie chart dengan memperlihatkan jumlah responden yang menjawab ‘YA’ dan ‘TIDAK’ pada rajah yang berasingan.

(A)       Analisis data menggunakan kaedah SPSS, adalah seperti berikut:

(1)        Analisis data bagi (S1) iaitu perkataan ‘ngajar’:

Perkataan 'ngajar'
		Frequency	Percent	Valid Percent	Cumulative Percent
	Ya	33	94.3	94.3	94.3
	Tidak	2	5.7	5.7	100.0
	Total	35	100.0	100.0

Jadual 9: Analisis data bagi perkataan ‘ngajar’

Jadual 9 di atas menunjukkan bahawa seramai 33 orang responden mengatakan ‘ya’ bahawa mereka pernah menggunakan perkataan yang berawalan fonem /ŋ/ bagi perkataan ‘ngajar’ dalam BMB, manakala seramai dua orang responden lagi mengatakan ‘tidak’ pernah menggunakan perkataan berkenaan. Secara tidak langsung sebanyak 94.3% responden mengatakan ‘ya’ bahawa penggunaan fonem /ŋ/ terhadap perkataan ‘ngajar’ dan sebanyak 5.7% responden lagi mengatakan ‘tidak’.

(2)        Analisis data bagi (S2) iaitu perkataan ‘ngampai’:

Perkataan 'ngampai'
		Frequency	Percent	Valid Percent	Cumulative Percent
	Ya	33	94.3	94.3	94.3
	Tidak	2	5.7	5.7	100.0
	Total	35	100.0	100.0

Jadual 10: Analisis data bagi perkataan ‘ngampai’

Jadual 10 di atas menunjukkan bahawa seramai 33 orang responden mengatakan ‘ya’ bahawa mereka pernah menggunakan perkataan yang berawalan fonem /ŋ/ bagi perkataan ‘ngampai’ dalam BMB, manakala seramai dua orang responden mengatakan ‘tidak’ pernah menggunakan perkataan berkenaan. Secara tidak langsung sebanyak 94.3% responden mengatakan ‘ya’ bahawa penggunaan fonem /ŋ/ terhadap perkataan ‘ngampai’ dan sebanyak 5.7% responden mengatakan ‘tidak’.

(3)        Analisis data bagi (S3) iaitu perkataan ‘ngarik’:

Perkataan 'ngarik'
		Frequency	Percent	Valid Percent	Cumulative Percent
	Ya	19	54.3	54.3	54.3
	Tidak	16	45.7	45.7	100.0
	Total	35	100.0	100.0

Jadual 11: Analisis data bagi perkataan ‘ngarik’

Jadual 11 di atas menunjukkan bahawa seramai 19 orang responden mengatakan ‘ya’ bahawa mereka pernah menggunakan perkataan yang berawalan fonem /ŋ/ bagi perkataan ‘ngarik’ dalam BMB, manakala seramai 16 orang responden mengatakan ‘tidak’ pernah menggunakan perkataan berkenaan. Secara tidak langsung sebanyak 54.3% responden mengatakan ‘ya’ bahawa penggunaan fonem /ŋ/ terhadap perkataan ‘ngarik’ dan sebanyak 45.7% responden mengatakan ‘tidak’.

(B) Analisis data menggunakan pie chart.

Manakala, dalam rajah berikut di bawah ini pula merupakan analisis data keseluruhan dengan menggunakan pie charts yang menunjukkan jumlah persetujuan responden terhadap penggunaan perkataan-perkataan yang tersenarai dalam soal kaji selidik, rajah tersebut dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu:

1.      Pie chart yang menunjukkan jawapan ‘YA’ daripada responden bagi penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB, dan,

2.      Pie chart yang menunjukkan jawapan ‘TIDAK’ daripada responden bagi penggunaan fonem /ŋ/ dalam BMB.

Rajah 1 di atas menunjukkan jumlah bagi jawapan ‘YA’ yang diberikan oleh responden berkenaan dengan penggunaan fonem /ŋ/ yang terdapat dalam senarai 30 perkataan yang diberikan. Daripada sejumlah 35 orang responden, kajian telah mencatatkan bahawa seramai 33 orang responden mengatakan ‘ya’ bagi perkataan (1) ngajar, (2) ngampai, (8) ngambil, (12) ngurik, (25) nyangku dan (27) lampung. 19 orang responden bagi perkataan (3) ngarik dan (4) mamangku. 15 orang responden bagi perkataan (5) ngambit, tujuh orang responden bagi perkataan (6) ngabab, 31 responden bagi perkataan (7) ngangkut, (15) ngipak dan (30) ngatuk. Seramai 35 orang responden bagi perkataan (9) ngampas, lima orang responden bagi perkataan (10) sudungku, 32 orang responden bagi perkataan (11) ngupas, 28 orang responden bagi perkataan (13) ngintu, 34 orang responden bagi perkataan (14) ngacau, 21 orang responden bagi perkataan (16) ngurak dan (19) nggitawu, lapan orang responden bagi perkataan (17) matukangku, 17 orang responden bagi perkataan (18) ngunggak, empat orang responden bagi perkataan (20) ngilar, 11 orang responden bagi perkataan (21) ngabat, 12 orang responden bagi perkataan bernombor (22) ngurabat, 29 orang responden bagi perkataan (23) ikung, 20 orang responden bagi perkataan (24) ngguring, sembilan orang responden bagi perkataan (26) ngarusug, 19 orang responden bagi perkataan (28)  ngancur dan 22 orang responden bagi perkataan (29) ngalau.

Kemudian, dalam rajah 2 berikut ini menunjukkan jumlah responden yang mengatakan ‘TIDAK’ bagi senarai kata yang diberikan dalam kertas soal kaji selidik yang diberikan

Rajah 2 di atas menunjukkan jumlah bagi jawapan ‘TIDAK’ yang diberikan oleh responden berkenaan dengan penggunaan fonem /ŋ/ yang terdapat dalam senarai 30 perkataan yang diberikan. Daripada sejumlah 35 orang responden, kajian telah mencatatkan bahawa seramai dua orang responden mengatakan ‘tidak’ bagi perkataan (1) ngajar, (2) ngampai, (11) ngupas, (12) ngurik dan (27) lampung. 16 orang responden bagi perkataan (3) ngarik, (4) mamangku dan (28) ngancur. Sembilan orang responden bagi perkataan (5) ngambit, 28 orang responden bagi perkataan (6) ngabab, empat orang responden bagi perkataan (7) ngangkut, (13) ngintu dan (30) ngatuk, seorang responden bagi perkataan (8) ngambil, (14) ngacau dan (25) nyangku. 30 orang responden bagi perkataan (10) sudungku, tujuh orang responden bagi perkataan (13) ngintu, 14 orang responden bagi perkataan (16) ngurak, (24) ngguring dan (19) nggitawu, 27 orang responden bagi perkataan (17) matukangku, 18 orang responden bagi perkataan (18) ngunggak, 31 orang responden bagi perkataan (20) ngilar, 24 orang responden bagi perkataan (21) ngabat, 23 orang responden bagi perkataan (22) ngurabat, enam orang responden bagi perkataan bernombor (23) ikung, 26 orang responden bagi perkataan (26) nyangku dan 13 orang responden bagi perkataan bernombor (29) ngalau.

Dalam soal kaji selidik juga (Lampiran 1), turut disediakan soalan bernombor (31) iaitu soalan yang bertanyakan sebab-sebab mereka (responden) tidak menyebut atau menggunakan bagi perkataan-perkataan yang disediakan sebagaimana di bawah ini:

mengintu	mengirit	mengabat
mengasak	mengupas	mengurabat
mengampai	mengurik	menggustan
mengarik	mengintu	mengguring
mengakun	mengacau	menggagar
mengambit	mengipak	mengarusuh
mengabab	mengurak	mengancur
mengangkut	mengusung	mengalau
mengambil	mengunggak	mengatuk
mengampas	mengilar	mengantak

Daripada 30 orang responden, sebanyak 30% responden mengatakan bahawa perkataan-perkataan berkenaan adalah susah untuk digunakan dan menunjukkan bahawa mereka labih selesa menggunakan perkataan-perkataan yang berfonemkan /ŋ/ di awal perkataan, sebanyak 16% responden pula mengatakan bahawa perkataan-perkataan tersebut adalah bersifat standard dan memperlihatkan bahawa penggunaan perkataan-perkataan tersebut adalah lebih kepada sekadar dialek sahaja bukan BMS. Kemudian, sebanyak 50%, iaitu separuh daripada jumlah keramaian responden bersetuju bahawa perkataan-perkataan berkenaan adalah mudah untuk difahami. Sebanyak 56.6% responden pula mengatakan bahawa perkataan-perkataan berkenaan adalah senang untuk digunakan dan akhir sekali, sebanyak 36.6% responden mengatakan bahawa perkataan-perkataan tersebut adalah mudah untuk digunakan dan tiada masalah bagi mereka menggunakannya.

KESIMPULAN

Sebagai kesimpulan, pemerolehan data yang digunakan bagi kajian ini, iaitu daripada media massa dan soal kaji selidik telah menunjukkan akan kewujudan penggunaan fonem /ŋ/ sebagai bahasa lisan dan juga bahasa harian dalam BMB. Data-data yang telah dianalisis di atas telah menunjukkan bahawa penggunaan fonem /ŋ/ banyak berlaku dalam BMB terutama sekali sebagai permulaan suatu kata, contohnya ‘ngajar’, ‘ngampai’ dan sebagainya lagi. Di samping itu fonem /ŋ/ turut digunakan pada pertengahan kata, contohnya ‘nyangku’, ‘katangku’ dan juga di akhir kata, contohnya ‘lampung’.